In 2020 hebben consumenten in Nederland 79% van hun aankopen in winkels, horeca en dergelijke gepind met hun betaalpas, smartphone of wearable. Dit is een forse stijging ten opzichte van 2019. Door deze forse verschuivingen in betaalgedrag hebben consumenten in 2020 voor het eerst in alle branches vaker met pin betaald dan met contant geld. Mede door de Covid-19 pandemie zijn Nederlanders veel van hun aankopen contactloos gaan betalen. Hierdoor is niet alleen het gebruik van contant geld maar ook het traditionele pinnen, waarbij de betaalpas in de betaalautomaat wordt gestoken, veel sterker afgenomen dan in voorgaande jaren. Dit blijkt uit gezamenlijk onderzoek van Betaalvereniging Nederland en De Nederlandsche Bank.
Tussen 2019 en 2020 is het totale aantal betalingen door consumenten in winkels, in de horeca, benzinestations, op de markt en bij dienstverleners afgenomen van ruim 7,0 miljard naar 6,2 miljard betalingen, een afname van 12%. Wel is het gemiddelde betaalde bedrag gestegen van EUR 21,56 naar EUR 24,04. Consumenten hebben vooral minder vaak contant betaald. In 2020 werden 1,30 miljard aankopen contant betaald (waarde EUR 21 miljard), tegen 2,28 miljard in 2019 (waarde EUR 32 miljard). Het aantal pinbetalingen is gestegen van 4,70 miljard betalingen (waarde EUR 116 miljard) naar 4,87 miljard betalingen (waarde EUR 125 miljard). De meeste pinbetalingen – zo’n 80% – doen consumenten inmiddels contactloos met hun betaalpas of smartphone waarbij zij deze dicht tegen de betaalterminal aanhouden. Consumenten gingen vooral fors minder vaak contant betalen in het voorjaar van 2020, tijdens de eerste lockdown, toen winkeliers het gebruik van contant geld ontmoedigden. Inmiddels wordt ongeveer een op de vijf aankopen contant betaald, wat nog steeds fors minder vaak is dan voor het begin van de pandemie toen consumenten drie op de tien aankopen contant afrekenden.
Figuur 1a: Aantal betalingen in miljarden Figuur 1b: Waarde betalingen in EUR miljarden
Het betaalgedrag van consumenten verschilt sterk per branche. In de meeste branches zijn aankopen in 2020 vaker contactloos betaald en minder vaak met contant geld of op de traditionele pinwijze. Door deze verschuiving betalen consumenten in 2020 voor het eerst in alle branches vaker met pin dan met contant geld. De grootste verschuiving is zichtbaar bij de straatverkoop (bijv. markt, frietkraam). In deze branche wordt de helft van de aankopen contactloos betaald, terwijl dat in 2019 bij 18% van de aankopen het geval was. Het gebruik van contant geld is hier juist fors afgenomen, van 74% naar 43% van de betalingen. Er zijn ook grote verschuivingen bij gespecialiseerde voedselspeciaalzaken (bijv. bakker, traiteur) en in de recreatieve sector. In beide branches is het aandeel van gepinde aankopen gegroeid en dat van contant geld fors afgenomen. Zo betalen consumenten daar nu 29% van hun aankopen contant (tegen 46% in 2019). In de supermarkt wordt twee derde van de aankopen contactloos betaald (tegen 47% in 2019), 18% wordt contant afgerekend (tegen 30% in 2019), en 14% door op traditionele wijze te pinnen (tegen 23% in 2019). In branches waar consumenten van oudsher al veel pinden, zoals bij benzinestations en verkoopautomaten, zijn de verschuivingen in betaalgedrag vrij klein.
Figuur 2: Aandelen betaalmiddelen op totale aantal aankopen naar aankoopplaats
De toename van elektronisch betalen was vorig jaar niet alleen zichtbaar bij betalingen aan de kassa, maar ook bij onderlinge betalingen, zoals aan familie en vrienden en dergelijke. Het valt op dat mensen van verschillende leeftijden hierbij vaak verschillend betalen. De 25-39-jarigen betalen hun aankopen aan de kassa het vaakst elektronisch (85%) en de 19–24-jarigen doen dit het meest bij onderlinge betalingen (76%), bijvoorbeeld met Tikkie/Betaalverzoek of een overschrijving via een mobiel bankieren app. 75-plussers maken het minst gebruik van elektronisch betalen, maar zij doen dit wel veel vaker dan in 2019. Zo betalen zij twee op de drie aankopen aan de kassa door te pinnen, terwijl zij dit in 2019 bij 43% van hun aankopen deden. Voor onderlinge betalingen – zoals het zakgeld aan kleinkinderen - gebruiken zij overwegend contant geld, maar ook hier is sprake van een opmars van de elektronische betaalwijzen. Bij 34% van de onderlinge betalingen gebruiken 75-plussers internet- of mobiel bankieren, terwijl zij dit in 2019 bij 13% van dergelijke betalingen deden.
Naast de digitalisering die al geruime tijd gaande is, heeft ook de Covid-19 pandemie een rol gespeeld bij de toename van contactloos betalen. Gestimuleerd door retailers hebben consumenten vaker contactloos betaald om besmetting met het virus via handcontact met de betaalterminal of bij het overhandigen van contant geld te voorkomen. Overigens is dat de kans op besmetting via het aanraken van producten of oppervlakten, waaronder contant geld, erg klein volgens het RIVM. Banken hebben contactloos betalen vergemakkelijkt door tijdelijke limietverhogingen, zodat consumenten minder vaak hun pincode hoeven in te voeren.
Voor alle uitkomsten van het gezamenlijke onderzoek van DNB en Betaalvereniging Nederland naar het gebruik van contant geld en elektronische betaalwijzen in Nederland voor betalingen aan de kassa en onderlinge betalingen in 2020, klik op de download van de factsheet 'Betalen aan de kassa, 2020'.
Betalen aan de kassa 2020
Op 7 november was Klaas Knot te gast bij Room for Discussion, het interviewprogramma van studenten van de Universiteit van Amsterdam. Over de uitdagingen op het gebied van monetair beleid, economische groei, financiële stabiliteit en inflatiebestrijding.
Lees meer Klaas Knot te gast bij Room for Discussion (studenten UvA)
‘Gezien de toenemende cyberrisico's moeten we blijven werken aan het verkleinen van de kans op cyberaanvallen en tegelijkertijd onze weerbaarheid tegen de mogelijke gevolgen ervan vergroten.’, aldus Olaf Sleijpen op het IIF International Accounting and Reporting Forum.
Lees meer Risico's voor de financiële stabiliteit in het najaar van 2024
De toegenomen internationale spanningen kunnen een impact hebben op financiële instellingen. Dat zegt De Nederlandsche Bank vandaag bij de presentatie van haar toezichtvisie voor 2025-2028 en een studie naar de effecten van geopolitieke risico’s op financiële instellingen.
Lees meer Groeiende geopolitieke risico’s hebben impact op de financiële sector
Vandaag publiceert De Nederlandsche Bank ‘Weerbaar in een gure wereld’, een onderzoek naar de mogelijke impact van geopolitieke risico’s op financiële instellingen. DNB-econoom Maurice Doll schreef mee aan de studie en vertelt over de belangrijkste bevindingen.
Lees meer ‘Europese samenwerking cruciaal om geopolitieke risico’s het hoofd te bieden’
