Asterix en de Toezichthouder

Poen

Ook in het toezicht kennen we straffen. Die zijn gelukkig wat beschaafder dan die van de Romeinen. Ze zijn nooit leuk voor de betrokkene, maar wel nodig. We noemen ze punitieve maatregelen, alhoewel poenitief een betere naam zou zijn. Het Latijnse woord voor straf, en de naam van Latijnse godin van de Wraak is Poena. En onze straffen zijn in de praktijk boetes en kosten dus poen.

Wanneer we een punitief traject ingaan zijn er een paar spelregels waar we ons aan moeten houden. Die komen uit het Romeins recht en omdat juristen grote fans van Asterix en Obelix zijn, komen er dan ook Latijnse spreuken langs.

Als een onder toezicht staande instelling zijn stukje brood in de fondue heeft laten vallen, kan dat aanleiding zijn een boete te geven. Als wij van DNB dat doen heet dat een bestuursrechtelijke boete. Het is wel een straf, maar er komt geen openbaar aanklager aan te pas. Soms heeft die wel een rol, dan hebben we zowel met bestuursrecht als strafrecht te maken en dan beginnen we opeens Latijn te spreken.

De stok en het gewicht

Als wij een boete willen opleggen, maar het openbaar ministerie ook via het strafrecht tot vervolging over kan gaan, moeten we rekening houden met het ne bis in idem principe. Als je een keer je stukje brood in de fondue laat vallen, moet het niet zo zijn dat je eerst bestuursrechtelijk bestraft wordt met de stok en dan ook nog strafrechtelijk met het gewicht aan je voeten in het meer verdwijnt. Bij een overtreding die ook tot strafrechtelijke vervolging kan leiden overleggen we dus met het openbaar ministerie. Zo zorgen we dat we ons aan het una via beginsel houden. Als het openbaar ministerie wil vervolgen, leggen wij geen boete op zodat we het strafrecht niet in de weg zitten.

Engels of Latijn

Daarmee is onze Latijnse woordenschat nog niet uitgeput. Wanneer we tot een punitieve maatregel willen overgaan, dienen we ons ook aan het nemo tenetur beginsel te houden. Niemand is gehouden tegen zichzelf bewijs te leveren en dat impliceert dat we de cautie moeten geven. En alhoewel een klein dorpje moedig stand houdt, wint het Engels het hier van het Latijn. Net als in een Amerikaanse politiefilm zeggen we dan iets dat lijkt op “you have the right to remain silent, everything you say can and will be used against you.” Helaas wekt dat meteen de indruk dat je een moord aan het onderzoeken bent. Als het een beetje kan vermijden we dus gesprekken waar het geven van die cautie nodig is en zoeken zelf het stukje brood in de fondue. Of om terug te gaan naar Asterix en de Helvetiërs: net als quaestor Centus – toezichthouder uit het jaar nul – controleren we de boeken. In tegenstelling tot die queastor kennen wij de praesumptio innocentiae en concluderen we niet voordat het onderzoek begonnen is al dat de onderzochte instelling in het circus van Rome zal eindigen. O tempora, o mores!