Vrijheid, gelijkheid en zusterschap

Ook ik heb, net als meer gelukkige Nederlanders, een paar weken geleden mogen genieten, voor het eerst van mijn leven, van olympische wedstrijden samen met mijn gezin. Geweldig om mee te mogen maken en wat was het goed georganiseerd. De sfeer die er in Parijs hing was er één van vreugde, optimisme en zorg voor elkaar. Het was één groot feest. 

Treffend was de opening van de Olympische Spelen in het Franse gastland. Een magnifieke ceremonie met de schijnwerpers op belangrijke waarden en idealen. Met veel aandacht voor grote vrouwelijke bijdragen aan de Franse ontwikkeling. Dat verwarmde mijn hart. De boodschappen op het gebied van diversiteit gingen verder. Al het denkbare kwam langs in het kader van vrijheid en gelijkheid. Soms ging het iets te ver voor deze of gene, maar persoonlijk vond ik dat het Franse gastland samen met het IOC een uitstekende boodschap afgaf in een complexe en polariserende wereld: vrijheid, gelijkheid en zusterschap. Daar draait het om. 

Vrije markt? 

Vrijheid en gelijkheid zijn ook belangrijke voorwaarden voor een vrije markt, dat weet elke econoom. Een vrije markt ontstaat pas wanneer iedereen toegang heeft: vrije en gelijke toegang tot productiemiddelen, en idem tot infrastructuur.  

Hoe merkwaardig was het dat de Olympische Spelen vervolgens uiterst ontoegankelijk bleken als het ging om de economische basisbehoefte: kunnen betalen. Dit hadden we te danken aan het IOC en VISA, één van de hoofdsponsors van de Spelen. En die laatste heeft wat in de melk te brokkelen. Wat bleek: zonder VISA pinpas of creditcard kon je geen drankje, geen eten, geen souvenir of herinnering aan de wedstrijd kopen. Er was maar één andere optie beschikbaar: contant betalen. Alleen dat heeft niet iedereen meer op zak. Overigens was deze cash-optie er alleen dankzij een interventie op hoog niveau van de collega’s van de Banque de France. Anders was het enkel VISA geweest wat de klok sloeg. En dus kon ongeveer de helft van de bezoekende Nederlanders geen souvenir kopen. En niet alleen de Nederlanders. Vele bezoekers met beteuterde kinderen aan de hand, heb ik uit de rij zien stappen. Het onbegrip was van hun gezicht af te lezen. De inclusiviteit was helaas ver te zoeken. Niks gelijkheid of zusterschap. 

Gelijke toegang, een groot goed  

De vraag rijst in hoeverre wij accepteren dat grote bigtechs bepalen of dan wel op welke wijze we betalen? Of het nu gaat om een Europees voetbalkampioenschap deze zomer in Duitsland, waar Alipay de grote sponsor was, of de Olympische Spelen. En wat als het morgen je boodschappen of je streamingdienst betreft? Betalen is het gas, water en licht van onze economie en moet voor iedereen toegankelijk blijven.  

Toegang tot een betaalrekening is een basisrecht dat niet voor niets is verankerd in onze Europese wetgeving. Er gaat echt iets fundamenteel fout in onze maatschappij als grote wereldspelers bepalen wie er mogen betalen. Dan komen onze onafhankelijkheid en zelfstandigheid in het gedrang. Belangrijke waarden waar we ons juist hard voor moeten maken. Bij De Nederlandsche Bank en in het Eurosysteem werken we bijvoorbeeld aan de digitale euro, die onze onafhankelijkheid en toegankelijkheid op lange termijn moet zeker stellen, als publiek alternatief naast contant geld. 

Eigen betaalrekening bij DNB 

Toegang tot centrale-bankgeld moet geborgd blijven voor mensen zoals jij en ik maar is net zo wezenlijk voor aanbieders van betalingsverkeer. Zo zijn betaalinstellingen (PSP’s) en elektronische geldinstellingen (EGI’s) gevestigde marktspelers, maar hebben zij vandaag de dag geen toegang tot het Eurosysteem, dat wil zeggen geen toegang tot centrale-bankgeld. Dat is van oudsher voorbehouden aan banken. Dit soort ‘nieuwkomers’ leveren hun betaaldiensten direct aan consument of winkelier. Voor de afwikkeling van dat verkeer gebruiken ze een zakelijke rekening bij een commerciële bank. Een ingewikkelde constructie voor beide partijen – betaalinstelling en bank – en best lastig, omdat ze soms ook concurrenten van elkaar zijn.  

En daarom zetten we de deuren van het Eurosysteem verder open. Betaalinstellingen en elektronischgeldinstellingen kunnen vanaf begin 2025 een rekening krijgen bij DNB of een andere centrale bank van het Eurosysteem, zodat zij hun betaaldiensten op een veilige en makkelijke manier kunnen aanbieden. Die rekening kent uiteraard passende condities, zodat het level playing field geborgd blijft. Zo dragen wij in het Eurosysteem onze steen bij aan innovatie, aan de vrijemarkteconomie en ook een beetje aan vrijheid, gelijkheid en zusterschap, om in de Franse sferen te blijven. En dan komt langzaam ook de glimlach weer terug op mijn gezicht.