DNB leidt naar verwachting verlies in de komende jaren. Dit verlies is het gevolg van het eerdere ruime monetaire beleid dat DNB namens de ECB heeft uitgevoerd om de negatieve impact van de verschillende crises van de afgelopen jaren, zoals de financiële crisis en de Coronacrisis, op de economie tegen te gaan. Hoe dit zit? We leggen het in vier vragen uit.
© DNB
We kunnen het ons nu bijna niet meer voorstellen, maar de inflatie is tot voor kort heel lang heel laag geweest, onder het gewenste niveau van zo’n twee procent. Te lage inflatie is slecht voor de economie en dus greep de ECB in. En die ingrepen – die toen hard nodig waren (“Whatever it takes”), daar voelt DNB de financiële gevolgen van nu de inflatie verrassend snel is gestegen.
De ECB heeft in die crisisjaren met renteverlagingen en aankoopprogramma’s veel gedaan om de inflatie aan te jagen (hoe dat werkt, lees je hier). Het is mede dankzij dit beleid dat de impact van opeenvolgende crises minder groot was dan die anders had kunnen zijn. Zo bleef de economische krimp in coronajaar 2020 beperkt tot 3,8% en was sprake van alweer 4,8% groei in 2021. Het aankoopprogramma zorgde bovendien voor lage rentes op staatsobligaties, waardoor de overheid goedkoop kon lenen. Geschat wordt dat het voordeel hiervan voor de Nederlandse overheid zo’n 28 miljard euro bedraagt over de periode van 2015 tot 2021. Tegelijkertijd is het ook zo dat de lage rente uitdagingen met zich heeft meegebracht voor (pensioen)spaarders.
Een gewone bank maakt winst als de rente-inkomsten hoger liggen dan de rente-uitgaven. Dat geldt ook voor DNB. Bij DNB zijn het rentebeleid en de aankoopprogramma’s van de ECB bepalend voor de inkomsten en de uitgaven.
De inflatie is in de afgelopen maanden onverwacht sterk gestegen (hoe dat komt, lees je hier). In reactie daarop heeft de ECB het roer omgegooid om de hoge inflatie onder controle te krijgen. De ECB heeft de aankoopprogramma’s gestopt en de beleidsrente verhoogd. Dat is goed in de strijd tegen de hoge inflatie, maar slecht voor de financiële positie van DNB. Deze nieuwe maatregelen zorgen ervoor dat de uitgaven van DNB toenemen, terwijl de inkomsten niet meestijgen.
Dat zit zo: door de renteverhoging van de ECB moet DNB meer rente betalen aan commerciële banken. Die commerciële banken stallen regelmatig geld dat ze niet nodig hebben bij DNB. Dit is een wat technisch verhaal, maar het stallen van dat geld draagt bij aan een goede werking van het financiële stelsel. DNB betaalt hier rente over. Toen de rente heel laag was, betaalde DNB ook weinig. Er zijn zelfs tijden geweest dat DNB geld toe kreeg vanwege een negatieve rente. Dat was zeer uitzonderlijk. Maar nu de rente van de ECB flink hoger is, moet DNB veel meer betalen. De uitgaven van DNB zijn dus fors gestegen.
Daar komt bij dat de inkomsten van DNB niet in dezelfde mate meestijgen. Door het aankoopprogramma bezit DNB grote hoeveelheden staatsobligaties, vooral van de Nederlandse overheid. Zoals gezegd leveren die obligaties maar weinig rente op. En bij een centrale bank is het inkomstenverhaal natuurlijk anders dan bij een commerciële bank.
Jazeker, we hebben er altijd rekening mee gehouden dat dit kon gebeuren in een extreem scenario. Dit extreme scenario hebben we ook verschillende malen uitgesproken. We zijn ook niet de enige centrale bank die in deze situatie zit. Ook bijvoorbeeld de Amerikaanse Federal Reserve en de Engelse en Zweedse centrale banken hebben om dezelfde redenen winstwaarschuwingen afgegeven.
Omdat we er rekening mee hielden dat dit kon gebeuren, zijn we in 2015 begonnen met het opbouwen van extra buffers in aanvulling op de bestaande buffers om de klap op te kunnen vangen. Inmiddels hebben we meer dan 11 miljard euro aan buffers.
Dat is nu moeilijk te zeggen. Dat hangt ervan af hoe de rente zich verder ontwikkelt en dat hangt weer af van de ontwikkeling van de inflatie. In de huidige situatie verwachten we dat het verlies over de komende drie jaren kan uitkomen op ongeveer 9 miljard euro. Dat is op te vangen met onze buffers.
De toekomst zal uitwijzen hoe hardnekkig het inflatieprobleem is en of de buffers onverhoopte verdere verliezen inderdaad kunnen dragen. In extreme scenario’s, waarbij de rentes fors verder oplopen, is een verzoek om aanvulling van het kapitaal van DNB aan de overheid niet uitgesloten. Maar zover zijn we nog niet.
Overigens heeft DNB in de afgelopen jaren ook flinke winsten geboekt, sinds de invoering van de euro alles bij elkaar 22,6 miljard euro. Dat geld hebben we voor een deel gebruikt om onze buffers verder mee op te bouwen, maar het grootste deel, meer dan 16 miljard euro, hebben we uitgekeerd aan de overheid. Daar heeft Nederland dus veel baat bij gehad.
Lees ook:
Arnon Grunberg liep twee weken rond bij De Nederlandsche Bank en schreef dagelijks een column in het Financieele Dagblad over wat hij bij ons zag en hoorde.
Lees meer Lees nu alle columns van Arnon Grunberg over zijn tijd bij DNB
Rectificatie: Prof. Dr. Mirjam van Praag is per 1 oktober 2024 herbenoemd tot lid van de raad van commissarissen van DNB. Op voordracht van de RvC heeft minister van Financiën Eelco Heinen als aandeelhouder hiertoe besloten.
Lees meer Mirjam van Praag herbenoemd als commissaris bij DNB
DNB wil een transparante toezichthouder zijn. En dus publiceren we jaarlijks Toezicht in Beeld, beantwoorden persvragen, schrijven blogs en… gaan we in op het verzoek van Arnon Grunberg om stage bij DNB te lopen. Heel transparant natuurlijk.
Lees meer Arnon loopt stage
Esther Bunnik is per 15 november 2024 benoemd als afdelingshoofd Communicatie. Zij volgt Ben Feiertag op, die DNB per 1 december verlaat.
Lees meer Esther Bunnik nieuw afdelingshoofd Communicatie
