Het inkomen uit buitenlandse directe investeringen in Nederland dat doorstroomt naar landen met een laag belastingtarief ligt sinds 2020 structureel lager dan voorheen, blijkt uit nieuwe cijfers van DNB. De inkomensstromen met andere landen bleven in dezelfde periode stabieler.
© iStock
Nederland is één van de grootste ontvangers van buitenlandse directe investeringen ter wereld. Een belangrijk deel van deze investeringen – en het hieraan gerelateerde inkomen (zie box) – verlaat Nederland echter ook weer direct. Dit fenomeen van kapitaal dat door Nederland loopt wordt ook wel ‘doorstroom’ genoemd. De route die deze doorstroom volgt is gevoelig voor de inrichting van internationale fiscale wet- en regelgeving.
Bij De Nederlandsche Bank stellen we onafhankelijk statistieken op over de Nederlandse financiële sector en economie. Dit artikel is gebaseerd op die cijfers. Meer informatie over onze statistieken en alle dashboards vind je op de Statistiek homepage.
Voor multinationals was het lange tijd financieel aantrekkelijk om de winsten, in de vorm van dividend of inkomsten op rente of royalty’s (zoals merkrechten), via Nederland naar landen met een lager belastingtarief door te zetten. Landen als de Kaaimaneilanden, Bermuda en de Bahama’s zijn voorbeelden van dit soort laagbelastende jurisdicties (LBJ’s).
Met bijvoorbeeld de invoering van een wereldwijde minimumbelasting van 15% op de winsten van multinationals en de invoering en uitbreiding van bronbelastingen op geldstromen naar LBJ’s zijn de laatste jaren maatregelen getroffen om belastingontwijking te voorkomen.
Tot 2019 lieten de uitgaande inkomensstromen naar LBJ's langere tijd een stijgende trend zien, tot gemiddeld ruim € 37 miljard in de periode 2017-2019. In 2020 daalden ze scherp naar ongeveer € 5 miljard. Sindsdien schommelen de uitgaande inkomens jaarlijks tussen de € 5 en € 10 miljard; in 2023 bedroegen ze € 7 miljard.
De totale uitgaande inkomensstromen op directe investeringen lagen in 2023 op een vergelijkbaar niveau als in 2022, met € 324 miljard. In 2019, voor de daling naar LBJ's inzette, ging het nog om € 283 miljard.
Het overgrote deel van de inkomens uit buitenlandse directe investeringen bestaat tegenwoordig uit winsten en rente. Sinds 2015 zijn de royaltystromen sterk afgenomen, van circa 25% van de totale inkomens tot circa 15% in 2023. Een aanzienlijk deel van de royalty’s heeft een doorstroomkarakter.
De lagere uitgaande en ook inkomende inkomensstromen van en naar LBJ’s vallen samen met herstructureringen die het internationale bedrijfsleven heeft doorgevoerd om zich aan te passen aan veranderingen in het fiscale klimaat.
De directe investeringsposities met LBJ’s liggen duidelijk lager dan in het verleden, met name bij de directe investeringen vanuit buitenlandse entiteiten in Nederlandse dochterondernemingen. De totale waarde daarvan nam met ruim meer dan de helft af van € 449 miljard in 2016 naar € 165 miljard eind 2023.
Daarmee nam ook het aandeel van LBJ’s aanzienlijk af als percentage van de totale directe investeringsposities in Nederland. Dit werd nog versterkt doordat over dezelfde periode de investeringsposities vanuit overige regio’s in Nederland toenamen met € 160 miljard.
Eind 2023 bedroegen de totale directe investeringen vanuit het buitenland in Nederlandse bedrijven ongeveer € 4.800 miljard, en vanuit Nederland in buitenlandse bedrijven ruim € 5.600 miljard.
Buitenlandse directe investeringen zijn investeringen vanuit de ene economie in een andere economie (tussen Nederland en het buitenland) met als doel een duurzaam belang te verwerven in de onderneming waarin wordt geïnvesteerd. Duurzaam belang impliceert dat sprake is van (i) een lange-termijnrelatie tussen de investeerder en de onderneming waarin geïnvesteerd wordt en (ii) een mate van inspraak van de investeerder op het gevoerde beleid. Concreet betekent dit dat de investeerder minstens 10% van het stemrecht van de onderneming moet hebben. Buitenlandse investeringen bestaan uit deelnemingen en leningen tussen moeder- dochter- en zusterbedrijven.
De inkomens uit directe investeringen betreffen voornamelijk winsten in de vorm van dividenden en niet-uitgekeerde winsten die toehoren aan buitenlandse eigenaren, zowel inkomend als uitgaand. Een ander belangrijk type inkomen tussen groepsmaatschappijen dat in de praktijk gebruikt wordt voor belastingconstructies zijn de in rekening gebrachte kosten voor het gebruik van intellectueel eigendom, ook wel aangeduid als royalty’s.
Ruim de helft van de ingaande en uitgaande Nederlandse inkomens op buitenlandse directe investeringen (respectievelijk € 182 miljard en € 171 miljard) kwam in 2023 voor rekening van ‘financiële doorstroomvennootschappen’. Dit zijn ‘financiële holdings’ en zogeheten ‘special purpose entities’ die veelal zijn opgericht voor de doorstroom van dividenden en rente.
Daarnaast vindt er ook doorstroom plaats via Nederlandse bedrijven die niet-financiële activiteiten ontplooien. Zo heeft een aanzienlijk deel van de door hen betaalde (€ 59 miljard) en ontvangen (€ 41 miljard) royalty’s een doorstroomkarakter. Multinationals gebruiken deze niet-financiële vennootschappen ook voor financiële intra-concernstromen (anders dan royalty's) die los staan van de Nederlandse bedrijfsactiviteiten. De omvang van deze laatste doorstroomcategorie is moeilijk exact te bepalen omdat deze doorstroom gezamenlijk wordt geregistreerd met andere bedrijfsactiviteiten.
Meer informatie
Nederlandse hypotheekfondsen ontvingen over de eerste drie kwartalen van 2024 € 2 miljard aan nieuwe inleg van institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeraars, blijkt uit cijfers van DNB.
Lees meer Interesse beleggers in Nederlandse hypotheekfondsen neemt verder af
Op 7 november was Klaas Knot te gast bij Room for Discussion, het interviewprogramma van studenten van de Universiteit van Amsterdam. Over de uitdagingen op het gebied van monetair beleid, economische groei, financiële stabiliteit en inflatiebestrijding.
Lees meer Klaas Knot te gast bij Room for Discussion (studenten UvA)
‘Gezien de toenemende cyberrisico's moeten we blijven werken aan het verkleinen van de kans op cyberaanvallen en tegelijkertijd onze weerbaarheid tegen de mogelijke gevolgen ervan vergroten.’, aldus Olaf Sleijpen op het IIF International Accounting and Reporting Forum.
Lees meer Risico's voor de financiële stabiliteit in het najaar van 2024
De toegenomen internationale spanningen kunnen een impact hebben op financiële instellingen. Dat zegt De Nederlandsche Bank vandaag bij de presentatie van haar toezichtvisie voor 2025-2028 en een studie naar de effecten van geopolitieke risico’s op financiële instellingen.
Lees meer Groeiende geopolitieke risico’s hebben impact op de financiële sector
