Wat heeft Dire Straits’ Money for Nothing gemeen met het Nederlandse biljet f 25 Roodborstje? Het f 25 biljet van Jaap Drupsteen en de beroemde videoclip van de rockband zijn beide ontworpen met behulp van dezelfde computer: de Quantel Paintbox.
Als grafisch ontwerper had Drupsteen ervaring opgedaan met computersystemen bij de vormgeving van VPRO-programma’s als ‘Het Gat van Nederland’ en ‘Berichten uit de samenleving’. In 1989 kon Drupsteen deze skills toepassen toen DNB hem selecteerde om zijn eerste bankbiljet te ontwerpen. Na het Roodborstje zou hij er uiteindelijk nog drie maken: de f 100 Steenuil (1992), de f 1000 Kievit (1996), de f 10 IJsvogel (1997). Kenmerkend aan Drupsteens biljetten is zijn gebruik van computerprogramma’s. Zo gebruikte hij de Quantel Paintbox voor het eerste schetsontwerp van het Roodborstje, de Aesthedes om deze schets verder uit te werken met betere lijnstructuren en de Tekari-tekencomputer om de structuren nauwkeuriger te maken. De in Nederland vervaardigde Aesthedes huurde DNB bij de Sdu in Den Haag (Een voormalig staatsbedrijf, Staatsdrukkerij en Uitgeverij), die dit computersysteem ook gebruikte om girobetaalkaarten te ontwerpen.
Iets anders bieden dan de bankbiljetten van Oxenaar (Vuurtoren, Snip, Zonnebloem), dát was het uitganspunt van Jaap Drupsteen. Hij slaagde in zijn opzet, de DNB-directie was enthousiast over het nieuwe concept van Drupsteen, dat radicaal anders was dan dat van Oxenaar. Hoewel het Roodborstje uit 1989 zijn eerste bankbiljettenontwerp was, wist Drupsteen al het een en ander van biljetten. In 1987 maakte hij de documentaire ‘De levensloop van een bankbiljet’, die hem een Gouden Kalf-nominatie opleverde. Daarnaast had Drupsteen ook al postzegels ontworpen.
En zelfs met munten had hij ervaring: in 1981 maakte hij ontwerpen voor de nieuwe munten voor de troonwisseling van Beatrix. Uiteindelijk is het ontwerp van Bruno Ninaber van Eyben gerealiseerd, het ontwerp van Drupsteen was de ‘runner up’ van de in totaal acht ingediende ontwerpen.
Waardeaanduiding staat centraal in Drupsteens ontwerp. Naast het cijfer zijn er in het Roodborstje ook 25 blokjes op de achtergrond te zien. Het was de bedoeling om in één keer te kunnen zien wat de waarde van het biljet was. Dat was niet alleen uit esthetisch oogpunt. DNB wilde dat het biljet niet zou uitnodigen om te beschrijven – er mochten dus geen open, lege oppervlaktes op het waardepapier. Tijdens de productie van ‘De levensloop van een bankbiljet’ was het Drupsteen opgevallen dat veel biljetten vernietigd werden omdat mensen er iets op hadden geschreven. Door het biljet rijkelijk te versieren met een veelheid aan blokken, hoopte hij beschrijving te ontmoedigen.
Ondanks gebruik van de modernste computersystemen, loopt de f 25 over van nostalgie. Dat begint al bij de naam: Roodborstje. DNB wilde dat het biljet rood zou zijn, en vanwege deze kleureis dacht Drupsteen aan een roodborstje als watermerk. Het toeval wil dat de allereerste bankbiljetten van DNB uit 1814 vanwege hun rode voorkant bekend stonden als roodborstjes. En dit toeval greep DNB met beide handen aan om de geschiedenis van de Bank te benadrukken. Hoewel Duisenberg de biljetten formeel ondertekende op 25 mei 1989, werd besloten om als datum 5 april op de biljetten te drukken. Waarom? DNB is op 5 april 1814 opgericht – en zo vierde het biljet het 175-jarige bestaan van de Bank.
Het roodborstje is zelf een schaduwwatermerk, vervaardigd door Johan Christiaan Hekman. Hekman ontwierp guldenmunten voor de Nederlandse Antillen in de jaren 60 en watermerken, waaronder het konijn-watermerk in Oxenaar’s f 250, voor Van Houtum & Palm. Deze Gelderse papierproducent was al sinds 1880 hofleverancier van bankpapier voor DNB (van 1978 tot 1985 was DNB zelfs eigenaar) en is tegenwoordig onder de naam VHP Security Paper nog steeds producent van bankpapier voor euro en niet euro-landen.
De f 25 circuleerde van 27 maart 1990 tot 1 januari 2002. Het is ondertekend door DNB-president Duisenberg. Tot 1 januari 2032 kan dit biljet nog ingewisseld worden bij DNB.
Deze bijdrage was de laatste in deze serie over de twaalf historische guldenbiljetten die nog ingeleverd kunnen worden bij de Kasbalie van DNB.
De waarde van geld is onderhevig aan tal van factoren en fluctueert voortdurend. Het gaat mis wanneer de waarde te snel stijgt. Dit fenomeen staat bekend als inflatie.
Lees meer Inflatie: ouder dan de weg naar Rome!
Iedereen kon in 2023 meedenken over het thema van de nieuwe serie eurobiljetten. De Europese Centrale Bank (ECB) riep eurogebruikers op hun mening te geven via een online enquête.
Lees meer Wat komt er allemaal kijken bij het ontwerpen van een nieuw bankbiljet?
Digitale alternatieven rukken op en verdringen munten en bankbiljetten in het betalingsverkeer. Betalen met je pasje, telefoon of horloge, het kan bijna overal. Kortom: de innovaties in betaalmiddelen volgen elkaar in rap tempo op. Hoe reageerden we vroeger eigenlijk op nieuwe betaalmiddelen?
Lees meer Het Nederlandse bankbiljet: vertrouwen is goed, controle is beter
De f 1000 Kievit is een van de vier guldenbiljetten van ontwerper Jaap Drupsteen. Gebruikers van het biljet gingen op zoek naar de kieviet.
Lees meer Het model Kievit f 1000 (1994)
