Onze hoge hypotheekschulden – risico’s en oplossingen

Nederland koploper in hypotheekschuld

Een eigen woning ― voor de meeste mensen is het de grootste aankoop van hun leven. De meeste Nederlanders sluiten hiervoor een hypotheek af. 61% van de bevolking heeft er een. In geen enkel ander Europees land heeft zo’n groot deel van de bevolking een hypotheek. Maar dat niet alleen. We lenen ook veel geld ten opzichte van de waarde van ons huis én van ons inkomen. Halverwege 2021 hadden Nederlandse huishoudens samen bijna EUR 765 miljard aan hypotheekschuld.

Risico voor huishoudens…

Die grote hypotheekschuld brengt risico’s met zich mee voor huishoudens. Want iemand die een groot deel van zijn maandelijkse inkomen kwijt is aan aflossing en rente, houdt minder geld over om financiële tegenvallers op te vangen. Denk aan onverwachte uitgaven of een daling van het inkomen.

Om te voorkomen dat huishoudens in de financiële problemen komen, hebben we in Nederland leennormen. Die worden vastgesteld door de overheid. Zo mogen mensen niet meer dan 100% van de waarde van hun huis lenen en is er een maximumbedrag dat je mag lenen ten opzichte van je inkomen. Maar zelfs met deze normen houden sommige huishoudens weinig geld over als zij het maximale bedrag lenen. Of zijn ze kwetsbaar als er plotseling iets verandert in hun persoonlijke situatie. Denk aan een daling van hun inkomen.

Een ander risico van een hoge hypotheek is dat die ‘onder water’ kan komen te staan als de huizenprijzen dalen. Dit betekent dat de waarde van het huis kleiner is dan de schuld die nog moet worden terugbetaald. Als iemand dan moet verhuizen, bijvoorbeeld vanwege een scheiding, zit die persoon met een restschuld.

…en voor onze economie

Die hoge hypotheekschuld heeft nog een nadeel: onze huizenprijzen én onze economie schommelen sterker dan in andere landen. Dat zit als volgt. Als het goed gaat met de economie, stijgen de huizenprijzen bij ons extra hard. Want doordat we zoveel lenen, kunnen we meer betalen voor een woning. En als huizen meer waard worden, worden huizenbezitters rijker en gaan zij meer geld uitgeven. Hierdoor groeit onze economie extra hard.

Als het slecht gaat met de economie, werkt het precies andersom. Dat zagen we in de periode 2009-2013. Toen daalden de huizenprijzen. Een op de drie huishoudens met een hypotheek kwam onder water te staan. Veel van deze huishoudens gingen vervolgens bezuinigen. Daardoor kreeg de economie een extra klap.

Door de oververhitting op de woningmarkt nemen huizenkopers steeds meer financiële risico’s:

Oplossingen

Bij De Nederlandsche Bank (DNB) vinden we dat de overheid een aantal dingen moet doen om onze hypotheekschuld terug te dringen:

• De overheid moet de belastingvoordelen voor huizenbezitters afbouwen. Bijvoorbeeld door de eigen woning voor de belasting naar box 3 te verhuizen. Met de opbrengst kan zij bijvoorbeeld de inkomstenbelasting verlagen. Natuurlijk moet dit over een langere periode en in kleine stappen gebeuren. Zodat woningbezitters niet opeens te maken krijgen met hogere kosten.
• De leennormen in Nederland moeten strenger worden. Het bedrag dat mensen mogen lenen ten opzichte van de waarde van hun huis, is de afgelopen jaren gedaald naar 100%. Wij vinden dat dit geleidelijk verder moet dalen naar 90%.
• In de tussentijd moeten er wel meer betaalbare huurwoningen komen. Zodat mensen een goed alternatief hebben voor een koopwoning.