Anticipeer op geopolitieke instabiliteit: verbreed je financiële focus

Als de wereldhandel spaak loopt, merk je dat in Nederland direct. Ons land was volgens de meest recente cijfers de op zes na grootste exporteur en de op acht na grootste importeur van goederen en diensten ter wereld. Hoe vervlochten Nederland met de rest van de wereld is, zie je in de haven van Rotterdam, op Schiphol of langs de Betuweroute. Maar ook op een minder zichtbare manier: via het krediet dat onze financiële instellingen verstrekken aan onze wereldwijd actieve bedrijven.

Dat is iets om trots op te zijn, maar het maakt ons ook kwetsbaar. Zeker nu het geopolitieke klimaat bekoelt, weet Lora Steen, beleidsadviseur bij DNB. ‘Dat zagen we twee jaar geleden in Europa toen Rusland heel Oekraïne binnenviel.’ Europa probeerde Moskou op andere gedachten te brengen met vergaande economische en financiële sancties, waarop Moskou reageerde met een afsluiting van de gaskraan.

Herhaling 2022

Het gevolg: de energieprijzen schoten naar recordhoogten. Ondanks de overheidscompensatie die in veel landen op grote schaal werd ingezet, joeg dit bedrijven en consumenten op hoge kosten. Voor sommige bedrijven liepen die zo hoog op dat ze moesten stoppen. De afhankelijkheid van Rusland kwam hierdoor pijnlijk naar boven.

Nederlandse banken, pensioenfondsen en verzekeraars moeten zich voorbereiden op meer van dit soort economische schokken, zegt Maurice Doll, econoom bij DNB. Niet per se vanwege hun directe blootstelling aan landen die de confrontatie met Nederland en Europa opzoeken, die is namelijk beperkt. Maar wel omdat ze beleggen in bedrijven die afhankelijk zijn van goederen en grondstoffen uit die landen, of daar geld aan uitlenen.

Als bedrijven financiële schade ondervinden van geopolitieke onrust raakt dat ook onze  financiële instellingen. Omdat zij de vermogens en pensioenen van miljoenen Nederlanders beheren, kan dat de Nederlandse economie en maatschappij de nodige schade toebrengen.

Hoe geopolitieke onrust bedrijven financieel raakt? ‘Bijvoorbeeld wanneer bedrijven van de ene op de andere dag hun toegang tot belangrijke grondstoffen verliezen’, zegt Doll. ‘Of als ze een belangrijke exportmarkt kwijtraken.’ Denk bij dat laatste scenario aan een spontaan invoerverbod of torenhoge importtarieven die aan Nederlandse exporterende bedrijven worden opgelegd.

Potentiële achilleshiel 

Bijvoorbeeld op grondstoffen. Ons land importeert veel grondstoffen. Olie en gas zijn bekende voorbeelden, maar ook agrarische producten zoals maïs en sojabonen horen daarbij. Daarbovenop voeren we veel metalen in zoals lithium, kobalt en platina.

Die materialen verwerken we tot hoogwaardige producten zoals chipmachines of funderingen voor windmolens. We kunnen ze ook direct gebruiken, bijvoorbeeld voor de veeteelt, of om onze infrastructuur in beweging te houden.

Dat is onze potentiële achilleshiel, benadrukt Lora Steen: ‘Er wordt in politieke en academische kringen weleens gezegd dat we nu leven in het tijdperk van ‘The Weaponization of Everything’.’ Dat wil zeggen: politieke regimes, of die nu democratisch, autocratisch of iets daar tussenin zijn, grijpen alle middelen aan om hun doelen te bereiken. ‘Als ze dat kunnen doen door de export van cruciale grondstoffen naar landen die hen niet zinnen te blokkeren, gebeurt dat’, zegt ze. 

Herbezinning

 ‘Je moet overal op beducht zijn’, zegt Maurice Doll. Wat dat inhoudt? ‘Diversifieer’, luidt zijn advies aan financiële instellingen. Dat betekent allereerst dat die hun krediet- en beleggingsportfolio’s kritisch moeten doorlichten op kwetsbaarheden.

Doll: ‘Kijk verder dan alleen de landen waaraan je als instelling zelf bent blootgesteld. Hoe gevoelig zijn de bedrijven en sectoren waarin je als instelling hebt belegd op het vlak van geopolitieke risico’s? Hoe afhankelijk zijn zij van een specifieke, kwetsbare afzetmarkt of grondstoffenbron?’  

Controleer waar kwetsbaarheden zitten en vul je beleggingsportefeuille aan met beleggingen die hier minder gevoelig voor zijn. Diversifieer je beleggingen richting verschillende landen, sectoren en klantgroepen. ‘Dat is misschien niet altijd makkelijk, maar uiteindelijk is het in het belang van de hele instelling dat je niet al je eieren in één mandje hebt liggen.’

Lora Steen verwijst naar Rusland. Zij merkt op dat veel financiële instellingen al na 2014 zijn begonnen met het terugschroeven van hun blootstelling aan dat land. Dat was nadat Russische paramilitairen in dat jaar het Oekraïense Krim-schiereiland hadden geannexeerd. De directe schade die instellingen in 2022 opliepen doordat zij vanwege opgelegde sancties niet meer in Russische beleggingen mochten handelen bleef door het terugschroeven van deze blootstellingen relatief beperkt.

Risico integraal beheersen

Maar afgezien van het afbouwen van kwetsbare blootstellingen en kritisch de beleggingen doorlichten, heeft Doll voor de instellingen nog een advies. 'Breng je risico's integraal in kaart.’ Concreet: ‘voorkom dat je in silo's blijft zitten met z’n allen en wissel kennis uit tussen afdelingen.’

Zo kunnen cyberrisico’s de IT-systemen van instellingen verstoren en daar kunnen weer financiële risico’s aan kleven. En politieke sancties kunnen voor instellingen zowel financiële als operationele risico’s betekenen. Daarom is het belangrijk dat instellingen over hun eigen interne afdelingen heen de geopolitieke risico’s in kaart brengen.  Steen vult aan: ‘Op die manier sta je als instelling sterker. En in algemene zin: Anticipeer en wees alert. Daarmee voorkom je verrassingen.’  

Geen overbodige luxe in deze woelige wereld.