Het belang van betrouwbare cijfers, juist als je niet weet wat komen gaat

De toekomst laat zich moeilijk voorspellen en de huidige ontwikkelingen maken het extra lastig. Toch willen we ons voorbereiden op wat komen gaat. Hoe kunnen data daarbij helpen?

‘Bij de Divisie Statistiek van DNB verzamelen en publiceren we cijfers over de Nederlandse financiële sector en alles wat daarbinnen gebeurt. Dat gaat van zaken die huishoudens raken, zoals de hoeveelheid spaargeld, tot aan zaken die complexer zijn, zoals de betalingsbalans, waarin we alle geldstromen vastleggen die Nederland in- of uitgaan. Dat kan gaan om internationale handel of beleggingen, maar ook wanneer multinationals uit het buitenland in Nederland investeren of wanneer Nederlandse bedrijven aan het buitenland worden verkocht maken we dat inzichtelijk. Juist in het huidige tijdperk zijn daar veel vragen over: wat doen buitenlandse bedrijven in Nederland of Nederlandse bedrijven in het buitenland, en welke technologie is daar bijvoorbeeld mee gemoeid? Hoe zitten onze internationale waardeketens in elkaar? Dat zijn allemaal aspecten waar wij, ofwel al statistieken over maken, of waarnaar ik steeds meer vraag zie.’

‘We verzamelen daarnaast ook cijfers voor ons interne werk als centrale bank. Dat zijn bijvoorbeeld hele gedetailleerde gegevens over de bedrijfsleningen die onze banken in binnen- en buitenland hebben uitstaan. Zodra er een crisis is in een bepaald deel van de wereld, dan is de eerste vraag: hoe is de Nederlandse financiële sector daaraan blootgesteld, direct of indirect? We willen snel en in detail weten: hoeveel geld heb je uitstaan in het betreffende land? Die informatie moet echt binnen één of twee uur op tafel liggen. De grote financiële crisis in 2008-2009 heeft ons geleerd hoe belangrijk dergelijke informatie is.’

Hoe kunnen actuele cijfers inzicht bieden in de toekomst? Hoe werkt dat?

‘Onze cijfers worden ook gebruikt voor scenarioanalyses en stresstesten. Wat als er iets helemaal misgaat, zijn onze banken dan bestand tegen de gevolgen? Kunnen de verzekeraars uitkeren, bijvoorbeeld bij een grote klimaatramp? Je kunt je natuurlijk onmogelijk op alle eventualiteiten voorbereiden. Maar uit onderzoek over crises en rampen blijkt dat organisaties die zich structureel voorbereiden, wendbaarder en beter bestand zijn tegen schokken. Deze stresstesten zijn gebaseerd op onze data en op die van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) met wie wij heel veel samenwerken. Maar ook op die van onze collega centrale banken, die door bijvoorbeeld de ECB of het IMF bij elkaar worden gebracht en gepubliceerd.’

Klimaatverandering, tariefmuren, ze werken allemaal door in onze economie. Kun je je wel op alles voorbereiden?

‘Geopolitieke dreiging kan zich op allerlei manieren uiten. In desinformatie, in cyberaanvallen, verstoring van betaalsystemen of hogere energieprijzen. Ook technologische veranderingen - a.i., crypto - bevatten niet alleen kansen, maar ook risico’s. Onze cijfers zijn nodig om op een reële manier te praten over wat er nu echt gebeurt, versus de verschillende meningen op social media of tv. Als feitelijke basis voor onszelf en voor Nederland. Voor politici en voor maatschappelijke organisaties die gebaseerd op onze cijfers beleid kunnen maken waarbij ze de cijfers kunnen gebruiken om argumenten te ondersteunen. Statistieken dragen bij aan de kernwaarde van DNB - het zorgen voor maatschappelijk vertrouwen: in de financiële sector, het betalingsverkeer maar zeker ook in onze statistieken daarover. De kwaliteit en de objectiviteit van onze cijfers moet daarvoor onomstotelijk vaststaan. Dat bepalen we daarom niet zelf, maar we bouwen op internationale wetten en richtlijnen waar we ons aan houden en ook aan gehouden worden door bijvoorbeeld de ECB en Eurostat.’

Cijfers zijn niet ook maar een mening, moeten we dat niet vaker duidelijk maken?

‘Statistieken zijn echt de bril waardoor we naar de realiteit kunnen kijken. Als je officiële, betrouwbare cijfers uit het publieke domein haalt, creëer je ruimte voor desinformatie, voor een alternatieve werkelijkheid en alternative facts. Daarom is het goed als ook journalisten de weg naar onze statistieken weten te vinden. We treden de laatste twee jaar daarom al veel meer naar buiten met onze cijfers, en daar gaan we mee door.’

‘Cijfers en informatie zijn daarmee ook een bron van macht. De huidige ontwikkelingen in de VS illustreren dit. Het Amerikaanse statistisch systeem is minder onafhankelijk van de politiek dan in Europa, dus daar heeft de overheid veel meer zeggenschap over wat wordt gemeten. Trump heeft zich tegen diversiteit en inclusie gekeerd en als onderdeel daarvan zijn hele basale officiële statistieken over bijvoorbeeld inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen offline gehaald. Dat is wat er gebeurt in een wereld waarin je geen goeie, onafhankelijke instituties hebt.’
 

Tot slot, samen met DNB’ers Marloes Tijbout en Willemieke van Gorkum schitter je in de rolmodellencampagne van Equals. ‘You can’t be what you can’t see’, is het thema dit jaar. Zijn inspirerende voorbeelden nog steeds belangrijk?

‘Eerlijk gezegd heb ik lang gedacht dat dat niet meer nodig was. Ik heb als kind nooit gehoord dat ik iets niet zou kunnen omdat ik een meisje was, heb mijn proefschrift bij een vrouwelijke hoogleraar geschreven zonder dat het feit dat wij beiden vrouw waren ooit onderwerp van discussie was. Maar toen ik bij DNB verschillende vrouwelijke collega’s op echt senior functies zag, soms maar een paar jaar ouder dan ikzelf… Zij gaven mij echt het gevoel dat dit ook een mogelijkheid voor mij zou kunnen zijn. Dus ja, rolmodellen zijn echt belangrijk en ik hoop door mee te doen aan de Equals campagne ook weer andere vrouwen te inspireren.’