Blog Maarten Gelderman - Twin Peaks

Het is in de tussentijd 30 jaar geleden. Begin jaren ’90 was ik, net als vele andere Nederlanders, op zondagavond niet voor de buis weg te slaan. De VPRO zond op tv de cultserie Twin Peaks uit. De vele mysterieuze en soms ook wat creepy characters, met als hoogtepunt de dubbelganger van special FBI-agent Dale Cooper die zichzelf achtervolgt, hielden het halve land bezig. Wie vermoordde Laura Palmer? Dat uitzoeken kostte 18 afleveringen en daarna was de lol er af. Vijfentwintig jaar later werd er nog een vervolg gemaakt, dat aan mij geheel voorbij is gegaan. En toch heb ik nog dagelijks met Twin Peaks te maken.

Mysterie

Twin Peaks is de raadselachtige vakterm die gebruikt wordt om het Nederlandse model van toezicht op de financiële sector aan te duiden. Daarin is de ene piek de Autoriteit Financiële Marken (AFM), de gedragstoezichthouder, en wij, De Nederlandsche Bank (DNB) zijn als prudentieel toezichthouder de andere piek. Je zou haast denken dat de ontwerper van dit model het maar een mysterieuze aangelegenheid vond.

Dat valt gelukkig mee, en wie de moeite neemt de Wet op financieel toezicht te lezen, vindt daar een uitgebreide toelichting. De gedragstoezichthouder, de AFM dus, richt zich op de goede werking van markten en op de vraag of klanten wel zorgvuldig behandeld worden. De prudentieel toezichthouder, DNB, kijkt of de instellingen wel financieel gezond zijn. In de toelichting op de wet staat het heel mooi: als je beide rollen combineert, is het risico reëel dat een van beide elementen ondersneeuwt. Iets minder mooi gezegd: de toezichthouder kan zo druk bezig zijn met de gezondheid van de instelling, dat niet gekeken wordt of klanten nog wel netjes worden behandeld. Omgekeerd kan de toezichthouder zo veel klachten krijgen van onzorgvuldig behandelde klanten, dat er geen tijd overblijft om nog naar de gezondheid van de instelling te kijken, met alle gevolgen van dien.

Creepy characters

Daarmee is het Twin Peaks-mysterie in toezichtland opgelost. Maar nog niet alle creepy characters zijn verdwenen. De gedragstoezichthouder AFM zou wel eens zaken kunnen doen die de financiële gezondheid van een instelling in gevaar brengen. En prudentieel toezichthouder DNB zou wel eens eisen kunnen stellen die niet goed uitpakken voor klanten. Daarom zitten we in de praktijk best wel vaak met elkaar om tafel om onaangename verrassingen te vermijden. Er is een behoorlijk brede en druk begane brug tussen de twee pieken.

Die brug is er ook bij toetsingen. Voordat iemand een financiële instelling mag besturen toetsen we of de betrokken persoon geschikt en betrouwbaar is (zie ook mijn vorige blog). Dat kan je niet alleen met een prudentiële of een gedragsbril doen. Dus als we een nieuwe bestuurder voor een bank of verzekeraar toetsen, melden we dat altijd aan de AFM om hen de kans te geven hun visie te geven. Dubbele poortjes tussen twee parallelle universa.

Dubbelgangers

En dan heb je natuurlijk nog het monster van de toezichtoverlap en dubbele uitvragen, het broertje van de dubbelgangers uit de tv-serie. Sommige onderdelen van het toezicht zijn niet eenvoudigweg òf prudentieel òf gedragsgericht. Denk aan risicomanagement, bedrijfsvoering, IT. Vanzelfsprekend proberen we te voorkomen dat we allebei hetzelfde onderzoeken, en gegevens dubbel uitvragen. De klacht blijft echter terugkomen, en om te zorgen dat we echt alles in beeld hebben, geven we de sector ook de kans overlap bij ons te melden. Als we dingen dubbel blijken te doen, kunnen we dat dan rechtzetten.

Toezichtlacune

Overigens heeft het monster toezichtoverlap ook een heel lelijk zusje, dat in de serie Twin Peaks niet zou misstaan: de toezichtlacune. DNB denkt dat de AFM ergens naar kijkt en de AFM denkt dat wij dat doen. En dus kijkt er niemand.

Onder het motto toezichtoverlap worden we als toezichthouders ook wel tegen elkaar uitgespeeld. Ik herinner me een telefoontje van een bestuurder van een instelling die meende dat een zojuist aangekondigd IT-onderzoek van ons een typisch geval van overlap was. Het leek hem logisch dat wij ons onderzoek zouden stoppen, want de AFM zou dit moeten doen. Nu wist ik dat de AFM dat niet van plan was, want dat hadden we van tevoren nagevraagd. Ik vroeg de bestuurder dus maar of hij als de AFM van plan zou zijn naar de IT te kijken, hij hen ook zou vertellen dat dat eigenlijk de rol van DNB is. De man liet daarop een bulderlach volgen en antwoordde enigszins besmuikt dat dat best eens zou kunnen: “Ach, je probeert er toch onderuit te komen, hè?”