Soms zijn het net mensen, die economen

Vooropgesteld dat vrienden en familie mij ontzettend dierbaar zijn, irriteerden dat soort plagerijtjes me vroeger een beetje. ‘Nee’, reageerde ik dan verdedigend, ‘economen pretenderen niet dat ze de toekomst kunnen voorspellen, ze proberen alleen maar het raderwerk van de economie te begrijpen om goed beleidsadvies te kunnen geven.’ Hoe nuttig dat kan zijn, bewijst president Trump momenteel. Een econoom had hem bijvoorbeeld kunnen vertellen dat importheffingen leiden tot economische schade en hogere prijzen. Maar helaas lijkt hij meer vertrouwen te hebben in zijn eigen theorieën. 

Druïden en conjunctuur 

Onlangs bedacht ik me dat mijn vaste verdediging echter niet helemaal terecht is. Het kwartje viel tijdens de Nederlandse Conjunctuurdag die DNB afgelopen vrijdag organiseerde. Die dag kun je vergelijken met de druïdebijeenkomst uit de stripserie Asterix & Obelix. In plaats van mannen met lange witte baarden die onderling ideeën uitwisselen voor toverdranken en andere magische middeltjes, trekt de Conjunctuurdag macro-economen aan uit alle hoeken van het land, die de economische vooruitzichten in kaart proberen te brengen. 

Dit jaar domineerde de geopolitieke onrust en het effect daarvan op de economie de gesprekken. Het zal je niet verbazen dat economen die werken bij instituten zoals DNB, maar ook bij het Centraal Planbureau (CPB) en de grote banken, de grootste moeite hebben om grip te krijgen op de huidige situatie. En toen realiseerde ik me dat ook zij eigenlijk voortdurend bezig zijn om de economische ontwikkelingen te voorspellen. Of zoals economen het zelf liever zeggen, te ‘ramen’.  

Schokken 

En eerlijk is eerlijk: die ramingen komen eigenlijk nooit precies uit. Ze kunnen er soms zelfs behoorlijk naast zitten. Een econoom zegt dan dat dit komt door ‘schokken’ die niemand kon voorzien. Dan heb ik het over het uitbreken van de pandemie in 2020, of de Russische invasie van Oekraïne twee jaar later. Of dus over de Amerikaanse importheffingen die vorige week werden aangekondigd. 

Maar als ik mijn economenpet afzet, kan ik me des te beter voorstellen dat de niet-econoom zich afvraagt wat die aan onze ramingen heeft. Zeker als die toch niet uitkomen. Schok of geen schok, als economische voorspellingen het laten afweten juist wanneer het spannend wordt, doet dat denken aan een paraplu die wordt weggetrokken zodra het begint te regenen. 

Stoppen 

Moeten we er dan niet gewoon helemaal mee stoppen, met dat maken van ramingen? Zeker nu de wereld wordt bedolven onder economische onzekerheid. In theorie kan dat natuurlijk, dan hoef ik me ook niet langer te verantwoorden tegenover vrienden en familieleden. De flauwe moppen hoef ik dan nooit meer te horen. Maar is het maken van voorspellingen dan zo slecht? We doen als mensen toch niet anders? 

Wanneer we sparen voor een vakantie, vragen we ons af hoe veel die zal gaan kosten. Als we overwegen om een huis te kopen, vragen we ons af of het moment juist is. En voordat een bedrijf in extra productiecapaciteit investeert, analyseert het of de vraag vanuit haar klanten in de toekomst genoeg zal groeien. 

Voorspellingen in een uitlegbare vorm 

Kortom, we voorspellen allemaal en we doen het voortdurend. Wat dat betreft zijn economen net mensen. Het maken van een economisch voorspelmodel is weinig meer dan een manier om die voorspellingen te baseren op harde cijfers en in een uitlegbare vorm te gieten, en om te zorgen dat ze zijn gebaseerd op kennis van recente ontwikkelingen en economische mechanismen. 

Binnen DNB zijn we net weer begonnen met het werk aan de voorspellingen voor de Nederlandse economie. Dat moet in juni onze ‘voorjaarsraming’ opleveren (na onze najaarsraming van afgelopen december). Ook dit is een echt economenfeestje, waar andere centrale banken in het eurogebied aan meewerken.  

We wisselen over de grenzen heen inzichten uit en stellen elkaar kritische vragen over de uitkomsten van onze nationale voorspelmodellen. Alle individuele voorspellingen die daar uit voortkomen, tellen we vervolgens op tot een voorspelling voor de Europese economie als geheel. De Europese Centrale Bank in Frankfurt kan op basis daarvan weer haar werk doen, en baseert hier bijvoorbeeld haar rentebeleid op. Een klus die we dus heel serieus nemen, waarbij iedereen zijn best doet ‘to get it right.’ Zelfs al weten we dat dit ons nooit precies zal lukken, het blijft immers een voorspelling. Maar we gaan het wel weer proberen, we zijn immers net mensen.