Interview Klaas Knot in De Telegraaf

Het interview is gepubliceerd op 14 maart 2024: Klaas Knot (DNB) vindt aanpak renteaftrek geen prioriteit: ’Huizen bouwen is enige oplossing’ | Financieel | Telegraaf.nl

Hieronder vindt u de tekst van het interview.

Klaas Knot (DNB) vindt aanpak renteaftrek geen prioriteit: ’Huizen bouwen is enige oplossing’

De beperking van de hypotheekrenteaftrek en andere fiscale ingrepen op de woningmarkt hebben op dit moment geen prioriteit. „Bij de huidige stand van zaken is dat allemaal in de marge.” De enige oplossing voor de wooncrisis is het massaal bouwen van huizen.

Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank: ’Ik blijf erbij dat de hypotheekrenteaftrek zeer ondoelmatig gebruik van belastingmiddelen is. Op de lange termijn zal afschaffen wel zeker helpen.’

Dat zegt Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), in een interview met De Telegraaf. Al jaren hamert hij op de afschaffing van de renteaftrek, omdat die woningbezitters volgens hem bevoordeelt boven huurders. Maar hij erkent dat die ingreep nu geen zoden aan de dijk zou zetten. „Er moet gewoon gebouwd worden. Dat is de enige oplossing.”

Ingrepen zijn nu zinloos

Knot is net als veel andere economen en fiscalisten al jarenlang voorstander van een rigoureuze aanpak van de eigen woning. Wat hem betreft moet het eigen huis worden belast in box 3, net als ander vermogen als spaargeld en beleggingen. Daarbij zouden de renteaftrek en het eigenwoningforfait op termijn vervallen. Nog altijd is hij hier voorstander van, zo stelt hij in het interview. Maar hij erkent dat deze ingrepen in de huidige wooncrisis zinloos zijn.

Bij de presentatie van het jaarverslag benadrukte directielid Olaf Sleijpen hoe groot de crisis is: „Er is een tekort aan 400.000 woningen.” Voor starters en mensen met een modaal salaris is het steeds moeilijker om aan een betaalbaar huis te komen: „De lonen stijgen maar de huizenprijzen stijgen harder. Het inkomen van een startende leraar steeg in 25 jaar met 56% maar de huizenprijzen in Amsterdam stegen in diezelfde periode met 328%. Dat probleem is alleen op te lossen door meer en sneller te bouwen.”

Grens aan groei

„De Nederlandse economie loopt op meerdere terreinen heel duidelijk tegen haar capaciteitsgrenzen aan”, zo schrijft Knot in het donderdag gepubliceerde jaarverslag. „Daardoor lukt het steeds minder goed om urgente problemen op te lossen. De fysieke ruimte en infrastructuur staan onder druk. Maar er zijn meer knelpunten. Denk bijvoorbeeld aan het overbelaste stroomnet, de volle wegen en treinen maar ook de knelpunten op het gebied van milieu en klimaat, zoals CO2- uitstoot en stikstofruimte.”

„Ik heb de vergelijking wel eens gemaakt met een hotel. Als je meer kamers verkoopt dan je hebt, kun je het een tijdje volhouden door een opklapbed bij te zetten en een kamertje bij te trekken, maar uiteindelijk loop je tegen de grenzen aan. Dat geldt ook voor Nederland. In sectoren als de horeca en de winkel lukt het maar met hangen en wurgen om vijf dagen per week open te blijven. We zitten aan de grenzen van de groei.”

De Nederlandse economie deed het tot vorig jaar heel goed, maar zal volgens de raming voorlopig een achterblijver zijn in Europa. Vanuit het bedrijfsleven klinkt ook veel kritiek. Raakt Nederland achterop?

„Van de vijf meest competitieve regio’s in de EU liggen er vier in Nederland, dus objectief ziet het er heel goed uit. Tegelijkertijd is er wel wat aan de hand en zie je dat het sentiment in Den Haag tegen het bedrijfsleven onvriendelijker is. Dan denk ik met name aan overhaast ingevoerde belastingmaatregelen, bijvoorbeeld rond de inkoop van eigen aandelen en kennismigranten. We moeten oppassen dat we niet het kind met het badwater weggooien. Belangrijke bedrijven als ASML zijn in hoge mate afhankelijk van de internationale arbeidsmarkt. Misschien zijn we wat doorgeschoten in de internationalisering en is het nodig daar wat scherpe kantjes vanaf te halen, maar als dat zich vertaalt in een sentiment dat vroeger alles beter was, dan is dat ook niet goed.”

U hebt zelf harde noten gekraakt over arbeidsmigratie en dat het misschien een tandje minder kan.

„Ik denk dat je daar wat gerichter over moet nadenken. We hebben een aantal knelpunten in de economie die je kunt oplossen door te investeren, zoals in het elektriciteitsnet, maar met andere heb je ook te maken met fysieke ruimte, stikstof, koolstof waar een grens aan zit. Dan zeg ik; wees dan kritisch op het type economische activiteit dat je aantrekt, zeker waar bewust onder de kostprijs wordt geproduceerd waarbij via schimmige uitzendconstructies onder het minimumloon betaald wordt of bedrijven alleen door subsidies in de lucht worden gehouden. Maar dat geldt niet voor kennismigranten.”

In welke sectoren zouden we geen arbeidsmigranten meer moeten toelaten?

„Wie de schoen past, trekke hem aan. Ik heb er in Buitenhof een aantal met name genoemd (glastuinbouw, distributiecentra en vleesverwerkende industrie, red.) en dat is geïnterpreteerd alsof ik geen ruimte zie voor die sectoren in Nederland. Dat is niet waar, want in de glastuinbouw zijn ook hoogst innovatieve bedrijven en daar is wel degelijk ruimte voor. Maar er zijn ook bedrijven die alleen inzetten op arbeidsmigranten onder minimumloon te laten werken en de sociale last afwentelen op de samenleving.”

Een van de knelpunten is de woningmarkt in Nederland, waar u zich regelmatig over hebt uitgelaten.

„We komen in toenemende mate tot de conclusie dat de problemen op de Nederlandse huizenmarkt voor het overgrote deel aan de aanbodzijde zitten. Als we er gewoon niet in slagen huizen te bouwen, dan is elk beleid om knelpunten aan de vraagkant te finetunen tot mislukken gedoemd. Er moet gewoon gebouwd worden. Dat is de enige oplossing.”

Dus u zet ook in op ’bouwen, bouwen, bouwen’?

„Dat credo laat ik graag aan anderen. Ik heb het vaak gehad over de achterstelling van huurders en het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek. Maar bij de huidige stand van zaken is dat allemaal in de marge, het lost op korte termijn weinig op. Ik blijf er wel bij dat de hypotheekrenteaftrek zeer ondoelmatig gebruik van belastingmiddelen is. Op de lange termijn zal afschaffen wel zeker helpen.”

De Europese Centrale Bank is de laatste jaren vooral bezig geweest met inflatiebestrijding. Is die nu onder controle?

„Ik denk dat wij zeer tevreden mogen zijn en dat het inflatieprobleem bijna onder controle is. We willen de arbeidsmarktcijfers voor het eerste kwartaal nog even afwachten, maar als die geen vervelende verrassing tonen, dan denk ik dat je met potlood voor juni een eerste renteverlaging kan noteren.”

Het beleid heeft DNB met enorme verliezen opgezadeld.

„Het rapporteren van een verlies van €3,5 miljard is een weinig vreugdevolle activiteit en dat betekent dat er de komende jaren geen dividend naar de schatkist vloeit. Maar tegelijkertijd moet je dit wel in een meerjarenperspectief zien. De hele rentecyclus is een jaar of tien geleden begonnen met het omlaag brengen van de rentes en het starten van de aankoopprogramma’s. De overheid is daar een van de grote winnaars bij geweest, omdat de rentebetalingen daardoor lager zijn uitgevallen. We hebben eens uitgerekend dat het de Staat zo’n €28 miljard heeft gescheeld.”

Commerciële banken worden tegenwoordig ook beoordeeld op hun klimaatbeleid. Is dat wel de taak van een centrale bank?

„Als wij ons bezighouden met het klimaat, doen we dat vanuit ons mandaat. We kijken naar wat dat betekent voor onze kerntaken, zoals de inflatie en de risico’s voor het bankwezen. Kijk bijvoorbeeld naar energie- en voedselprijzen die veel volatieler aan het worden zijn en misschien ook wel stelselmatig hoger worden. Die kunnen zo bijvoorbeeld een bron van inflatie worden. Hetzelfde geldt voor kredietrisico’s die banken lijden door de transitie.”

Minister Kaag heeft er samen met haar Spaanse collega voor gezorgd dat de begrotingsregels die in Maastricht zijn afgesproken, zijn versoepeld. We zijn 25 jaar geleden begonnen met een euro volgens de Duitse inzichten, maar we zitten nu met een Frans model.

„Met de begrotingsdiscipline is het misgegaan in 2003, toen Duitsland een uitzondering op de begrotingsregels aanvroeg en Frankrijk die graag gaf. Ik denk dat de nieuwe begrotingsregels beter zullen werken dan de oude. Ze zijn meer op maatwerk en daardoor hebben landen minder makkelijk een excuus om er niet aan te voldoen. Al wil ik niet naïef zijn. Onder de oude regels werden voortdurend de grenzen opgezocht, en daar komt niet van de ene op de andere dag een einde aan.”

De waarde van de bitcoin bereikte onlangs recordhoogtes, belegt u daar zelf in?

„Nee, ik ben niet zo risicozoekend. Ik ga ook niet naar het casino. Ze staan nu hoog, maar ze kunnen ook weer naar beneden, hè?”

Crypto’s staan bekend als risicovol en missen een intrinsieke waarde. Zou u voor een verbod zijn?

„We verbieden mensen ook niet naar het casino te gaan. Waar we wel scherp op zijn, is dat er eerlijke communicatie over de risico’s plaatsvindt, dat crypto’s niet worden gebruikt voor witwassen en dat mensen er alleen in beleggen met geld dat ze kunnen missen.”