Net als eten, drinken en schoon ondergoed aantrekken, hoort betalen bij het leven. Dat maakt het niet per se leuk. Sterker, over het algemeen vinden mensen het vervelend om geld uit te geven, zo blijkt uit onderzoek door De Nederlandsche Bank (DNB). Hoe vervelend, hangt onder andere af van iemands geslacht, leeftijd en ook de manier van betalen kan de stemming kleuren.
© Sutterstock
In elk geval hebben tieners doorgaans de minste problemen met het uitgeven van contant geld. Dat staat in het DNB-onderzoek dat recent is gepubliceerd in Journal of Economic Behavior & Organization, een gezaghebbend wetenschappelijk tijdschrift voor economen. Wie weleens op filmpjesapp Tiktok scrollt, wist dat al. Het begrip ‘girlmath’, oftewel het goedpraten van een uitgave, bijvoorbeeld een contante, is daar al bijna een jaar een veelbesproken onderwerp.
Die logica verbaast DNB-medewerkers Marie-Claire Broekhoff en Carin van der Cruijsen niets. Zij onderzochten de mate waarin mensen negatieve emoties ervaren als ze ergens voor moeten betalen, oftewel: betaalpijn. Aan het onderzoek deden ongeveer 2500 mensen mee.
Broekhoff: ‘Bij de meeste volwassenen is het zo dat ze vooral betaalpijn ervaren bij het doen van contante betalingen. Meer dan bij pinbetalingen. Dat cash uitgeven meer pijn doet voor hen is niet zo gek. Het was voor hen de betaalwijze waarmee ze als kind hebben leren betalen. Bij contant geld zien ze dat ze geld aan het uitgeven zijn en zijn ze zich er meer bewust van dat hun portemonnee lichter wordt.’
Dat brengt haar bij een verklaring voor het gemak waarmee jongeren cash uitgeven. ‘Wij weten niet precies waarom, want we hebben het niet aan de jongeren die deelnamen aan het onderzoek kunnen vragen, maar we hebben wel een sterk vermoeden dat het feit dat ze zijn opgegroeid met pinpassen en beeldschermen een rol speelt.’
Voor tieners voelt het minder vervelend om contant geld uit te geven, denkt ze, omdat het banksaldo op hun betaalapp hen meer zegt over hoeveel geld ze hebben dan wat er in hun zak zit. ‘Als je cash betaalt, verandert er niets aan het saldo op hun scherm en dat maakt de uitgave minder pijnlijk.’ Jongeren vertrouwen hun telefoon heel sterk: hoe jonger de deelnemer, des te vaker bekijkt die online zijn of haar banksaldo, ontdekten Broekhoff en Van der Cruijsen.
Voor volwassenen geldt het omgekeerde. Die ervaren het minste ongemak bij een contactloze pinbetaling, maar dus relatief veel pijn bij het scheiden van munten en biljetten. Het ongemak neemt toe afhankelijk van het type uitgave. De boodschappen doen relatief veel pijn in vergelijking met geld uitgeven aan een uitje.
Of iemand veel of weinig te besteden heeft, speelt ook een rol. Mensen die moeilijk rond kunnen komen, ervaren over de hele breedte genomen meer pijn dan mensen voor wie dat niet zo is. Stelletjes die de rekeningen delen, ervaren iets minder pijn bij het betalen.
Hoewel het begrip betaalpijn vooral een negatieve connotatie heeft, is het eigenlijk iets positiefs, zegt onderzoeker Van der Cruijsen. ‘Als je pijn ervaart bij het uitgeven van geld, doe je meer je best om je uitgaven te beperken. Als die pijn afwezig is, is er geen rem op je bestedingen en dat kan sommige mensen in de problemen brengen.’
Het fenomeen girlmath is voor haar dan ook minder onschuldig dan het lijkt. ‘Of het nu contant of digitaal is, geld is geld en het is belangrijk dat je dat met verstand uitgeeft’, zegt de onderzoeker. ‘Als je op jonge leeftijd je het jezelf niet aanleert om te budgetteren, kan dat op latere leeftijd verkeerd gedrag uitlokken.’
Onder verkeerd gedrag verstaat zij onder andere het doen van uitgaven die iemand zich niet kan permitteren. Dat kan leiden tot schulden en betaalproblemen, temeer omdat betaalmethoden zoals contactloos afrekenen ontworpen zijn om geld uitgeven zo makkelijk en pijnvrij mogelijk te maken en mensen zo aanmoedigen om meer te kopen.
De DNB’ers pleiten daarom voor meer onderzoek. Bijvoorbeeld naar de inzet van technologie die de betaalpijn kan verhogen. Denk hierbij aan een waarschuwing op iemands telefoon als die een grote uitgave doet. Van der Cruijsen: ‘Het is misschien niet altijd leuk als je de inhoud van je portemonnee voelt krimpen, maar uiteindelijk is het wel beter om grip op je uitgaven te houden!'
Bliep, storing. Op de avond van 16 mei deden in het hele land de pinautomaten in de winkels het niet meer. Crisis! In haar nieuwste blog vertelt Inge van Dijk ons wat zij die avond meemaakte en legt ze uit waarom het hebben van goede betaalalternatieven zo belangrijk is.
Lees meer Een crisis, die geen crisis was
DNB doet een onderzoek onder retailers over de digitale euro. Het doel is om inzicht te krijgen in de verwachtingen, voorkeuren en zorgen ten aanzien van een mogelijk komst van de digitale euro.
Lees meer Onderzoek onder winkeliers naar digitale euro
‘Waarom hebben we digitaal centralebankgeld nodig? Om de aansluiting met de samenleving te behouden. Om strategische autonomie na te streven. En om de toegang tot publiek geld in stand te houden in een steeds verder digitaliserende wereld.’
Lees meer Publiek geld: bij de tijd blijven
Ruim zeven van de tien betalingen aan de kassa waren in 2023 contactloos. Het traditionele insteken van een pinpas doen we steeds minder. Dit blijkt uit jaarlijks gezamenlijk onderzoek van Betaalvereniging Nederland en De Nederlandsche Bank.
Lees meer Mobiel betalen in opmars
