Met welke keuzes behouden we onze welvaart?

We zijn een welvarend land

Na de coronapandemie is de Nederlandse economie er snel bovenop gekomen. En ook over de inflatie is er goed nieuws te melden: die komt dit jaar uit op 2,9%, verwachten we. Dat is een stuk lager dan in de afgelopen twee jaar.  

Maar er zijn uitdagingen. Nederland is een handelsland, dus onze economie is sterk afhankelijk van onzekere, internationale ontwikkelingen. We hebben overigens ook veel aan onze positie als open handelsland te danken. Dus laten we vooral niet met de rug naar Europa gaan staan.  

Een andere uitdaging: Ons land kampt ook met een gebrek aan ruimte, woningen en personeel. Deze schaarste belemmert de economische groei. Daar komt bij dat de overheid toen de rente laag was, goedkoop geld kon lenen. Dat kan nu niet meer omdat de rente een stuk hoger staat. Het nieuwe kabinet zal dus zuiniger aan moeten doen.  

Op een aantal terreinen is sprake van schaarste

Nederland kampt dus met verschillende beperkingen, bijvoorbeeld op het gebied van de fysieke ruimte en infrastructuur. Ons stroomnet is overbelast en tijdens de spits staan we in de file of in een overvolle trein. Regels rondom CO₂-uitstoot en stikstof beperken onze productiviteit en bemoeilijken de nieuwbouw van woningen.

Kijk ook naar het gesprek van Klaas Knot met ondernemer en auteur Emilie Sobels over de arbeidsschaarste:

Zoals Klaas Knot in de video zegt: We komen handen tekort. In het vierde kwartaal van 2023 waren er 114 vacatures per 100 werklozen. In de zorg, de bouw en het onderwijs staan veel vacatures open en de personeelstekorten zullen door de vergrijzing in de toekomst alleen nog maar toenemen. Aangezien we weinig invloed hebben op de samenstelling van de bevolking, moeten we de capaciteit die we hebben zo efficiënt mogelijk gebruiken.

Keuzes nodig

We kunnen niet om de grenzen van onze capaciteit heen. Onze fysieke ruimte is beperkt, dus is het belangrijk om te bedenken welke productiviteit we wel en niet in Nederland willen. Met het oog op een duurzame toekomst is het verstandig om vervuilende, arbeidsintensieve sectoren af te bouwen en om sectoren met een hoge arbeidsproductiviteit, die minder belastend zijn voor de leefomgeving, te stimuleren. Ook kan een tekort aan mensen worden opgevangen door in te zetten op technologische vernieuwing en digitalisering. Bedrijfsprocessen kunnen dan efficiënter worden en de arbeidsproductiviteit hoger, wat maakt dat er minder mensen nodig zijn.

Krappe woningmarkt

Geschikte woningen zijn voor velen onbetaalbaar geworden. De vraag is al langere tijd groter dan het aanbod, ook doordat huishoudens steeds kleiner worden. We komen zo’n 400.000 woningen te kort. Vooral voor starters is het een moeilijke markt. Daarnaast sluit het woningaanbod niet overal aan op de behoefte: 1,8 miljoen huishoudens zou liever anders wonen.
Er moeten passende woningen worden bijgebouwd op geschikte locaties. Maar het tekort aan beschikbare ruimte en arbeidskrachten helpt daar niet bij. Ook de stikstofregels werken belemmerend.

Regierol overheid

Nederland heeft duurzame groei nodig, bijvoorbeeld groei die niet overmatig belastend is voor de leefomgeving. Hiervoor zijn aanpassingen nodig op de arbeidsmarkt, de woningmarkt en een versimpeling van toeslagen en regelingen. De overheid kan op deze punten belangrijke stappen zetten.

Maar daarbij is het wel belangrijk dat die stappen niet te veel geld kosten. Het begrotingstekort mag niet te veel oplopen. De rentelasten nemen toe, door de vergrijzing komen er minder belastinginkomsten op arbeid binnen en bovendien hebben de zorgkosten een grote en groeiende impact op de overheidsfinanciën. We moeten zien te voorkomen dat we de Europese tekortnorm van 3% bbp overschrijden.

Om onze welvaart voor zoveel mogelijk Nederlanders te behouden, zullen we keuzes moeten maken. We staan bekend om ons poldermodel. Laten we ons vermogen om met elkaar samen te werken, goed benutten. Samen toewerken naar een hoogwaardige economie waarin arbeid loont, woningen betaalbaar zijn voor huurders en starters en met voldoende ruimte om te leven en te ademen.

Meer weten?

Dit artikel is gebaseerd op de inleiding van ons jaarverslag. Meer weten? Ga naar de overzichtspagina van het jaarverslag. Daar vindt u het hele jaarverslag over 2023, onze nieuwe podcast waarin we Klaas Knot spreken over de uitdagingen voor onze economie, een terugblik op 2023 in beeld en de inleidende woorden van de DNB-directie bij de presentatie van het jaarverslag.