Met deze drie monetaire beleidsinstrumenten stuurt het Eurosysteem de korte geldmarktrente normaal gesproken naar het niveau van de centrale beleidsrente. Deze beleidsrente wordt door de Raad van Bestuur van de ECB vastgesteld met het oog op de handhaving van prijsstabiliteit.
Reserveverplichtingen
Kredietinstellingen in het eurogebied zijn verplicht gemiddeld een bepaalde hoeveelheid geld, de zogenoemde minimumreserves, aan te houden bij hun nationale centrale bank. Meestal voor een periode van zes weken. De reserveverplichtingen dragen normaal gesproken bij aan een tekort aan liquiditeiten (geld) in het eurogebied. Banken zijn daardoor afhankelijk van de ECB voor het verkrijgen van liquiditeiten.
Openmarkttransacties
Dit zijn transacties waarmee de ECB financiering verstrekt aan banken om te kunnen voorzien in hun behoefte aan liquiditeit, of waarmee overtollige liquiditeiten aan het systeem worden onttrokken. Om het Eurosysteem voor mogelijke verliezen te behoeden, vindt kredietverlening aan banken alleen plaats tegen onderpand. Onder openmarkttransacties vallen ook transacties waarbij het Eurosysteem rechtstreeks schuldpapier aan- of verkoopt op de financiële markten.
Er zijn verschillende operaties mogelijk. Deze zijn onder te verdelen naar doel en frequentie:
- Basisherfinancieringstransacties
De basisherfinancieringstransacties hebben een looptijd van één week. Veilingen hiervoor vinden wekelijks plaats. De basisherfinancieringsoperaties kunnen worden uitgevoerd met volledige of gedeeltelijke toewijzing. Bij een volledige toewijzing worden alle inschrijvingen gehonoreerd. Bij een gedeeltelijke toewijzing kan worden gekozen voor een vaste of variabele rentetender. Is het een vaste rentetender dan betalen alle banken de basisherfinancieringsrente. Is het een variabele rentetender dan krijgen de hoogste bieders – vanaf de minimumbiedrente – als eerste hun liquiditeiten toegewezen totdat het totale door de ECB te verstrekken bedrag is bereikt. - Langerlopende herfinancieringstransacties
Met de langerlopende herfinancieringstransacties kunnen kredietinstellingen maandelijks liquiditeiten verkrijgen voor een periode van in principe drie maanden. Daarnaast zijn de afgelopen jaren op tijdelijke basis ook herfinancieringsoperaties uitgevoerd, met langere looptijden tot maximaal vier jaar. - Fine-tuning transacties
Deze transacties geven de ECB de mogelijkheid om snel en effectief in te spelen op een onvoorziene toename of afname van liquiditeiten op de geldmarkt, die kunnen leiden tot ongewenste veranderingen van de rente. - Structurele transacties
Deze transacties kunnen worden uitgevoerd om de structurele liquiditeitspositie van de kredietinstellingen in het eurogebied te beïnvloeden.
Herfinancieringstransacties zijn doorgaans in euro. Maar ze kunnen ook worden uitgevoerd in andere valuta zoals de Amerikaanse dollar om te voorzien in de financieringsbehoefte van banken in deze valuta.
- Rechtstreekse aan- en verkopen van schuldpapier
De rechtstreekse aan- en verkopen van schuldpapier op de financiële markten kunnen worden uitgevoerd om de marktcondities te beïnvloeden of om de hoeveelheid liquiditeit op de geldmarkt te sturen. In dit kader zijn sinds 2009 verschillende aankoopprogramma’s uitgevoerd. Lees meer over openmarkttransacties van de ECB.
Permanente faciliteiten
Via de permanente faciliteiten kunnen kredietinstellingen op eigen initiatief overnight aanvullende liquiditeiten opnemen (marginale beleningsfaciliteit) of overtollige liquiditeiten op rekening zetten (depositofaciliteit).
- Marginale beleningsfaciliteit
De marginale beleningsfaciliteit biedt de mogelijkheid extra liquiditeiten tegen onderpand te verkrijgen aan kredietinstellingen die niet in hun liquiditeitsbehoefte kunnen voorzien op de geldmarkt. Het gaat hier om kredieten met een looptijd tot de volgende ochtend (overnight). De rente die hiervoor wordt betaald, is de zogenoemde marginale beleningsrente. Deze marginale beleningsrente ligt altijd boven de vaste rente voor herfinancieringsoperaties. De marginale beleningsrente geeft daarmee de bovengrens van de geldmarktrente aan. - Depositofaciliteit
De depositofaciliteit biedt kredietinstellingen de mogelijkheid om overtollige liquiditeiten tot de volgende ochtend op deposito te zetten bij een van de nationale centrale banken. De rente die wordt gerekend over de aangehouden deposito's is in principe de depositorente. In 2019 is echter besloten een deel van deze deposito’s vrij te stellen van de (negatieve) depositorente. De depositorente ligt altijd onder de vaste rente voor herfinancieringsoperaties. Deze rente geeft daarmee de ondergrens van de geldmarkt aan.