Het overschot op de lopende rekening van de Nederlandse betalingsbalans lag in 2021 en 2022 hoger dan eerder was vastgesteld. Dit is voornamelijk het gevolg van bijgestelde winsten van beursgenoteerde multinationals en een hogere uitvoer dan eerder geraamd.
© ANP
Het Nederlandse overschot op de lopende rekening is ten opzichte van eerdere ramingen bijgesteld met +€ 43 miljard over 2021 en +€ 47 miljard over 2022. Hierdoor stijgt het driejaarsgemiddelde van het overschot ten opzichte van het bruto binnenlands product (bbp) over de periode 2020-2022 van 5,6% naar 8,8%. De lopende rekening omvat internationale handel in goederen en diensten, en inkomenstransacties zoals bijvoorbeeld rente, dividend en pensioenuitkeringen.
Er zijn drie hoofdoorzaken voor de bijstellingen, die tevens tot uiting komen in de bijgestelde bruto nationaal inkomen en bruto binnenlands product cijfers, die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) tezamen met dit achtergrondartikel heeft gepubliceerd.
Ten eerste is het saldo primaire inkomens met het buitenland in 2021 en 2022 bijgesteld met +€ 33 miljard en +€ 29 miljard. Deze bijstelling wordt hoofdzakelijk veroorzaakt doordat enkele beursgenoteerde multinationals hogere winsten haalden dan aanvankelijk was ingeschat. Ten tweede ligt het uitvoeroverschot hoger dan eerder gepubliceerd (+€ 10 miljard in 2021 en +€ 15 miljard in 2022). De omvang van beide bijstellingen is historisch gezien uitzonderlijk groot. Voor het uitvoeroverschot kan dit deels worden verklaard door de onzekerheid over de gevolgen van de coronapandemie in 2021 bij eerdere ramingen, omdat toen nog niet alle (jaar)informatie van bedrijven beschikbaar was. Tot slot vallen de aan het buitenland uitgekeerde winsten van niet-beursgenoteerde bedrijven € 6 miljard lager uit dan eerder geraamd, waardoor netto meer inkomen in Nederland achterblijft.
Bij De Nederlandsche Bank stellen we onafhankelijk statistieken op over de Nederlandse financiële sector en economie. Dit artikel is gebaseerd op die cijfers. Meer informatie over onze statistieken en alle dashboards vind je op de Statistiek homepage.
Het overschot op de lopende rekening wordt in Nederland sterk beïnvloed door de grote rol die multinationale ondernemingen spelen in onze economie. Dit komt mede door verschillen in de wijze waarop enerzijds winsten voor beleggers, en anderzijds winsten voor buitenlandse investeerders met een belang van meer dan 10% statistisch worden behandeld.
Alleen het uitgekeerde deel (dividend) van de winst die het bedrijf maakt wordt als inkomen van de belegger beschouwd, terwijl het niet uitgekeerde deel (ook wel ingehouden winsten genoemd) als inkomen aan het bedrijf wordt toegerekend. Bij Nederlandse beursgenoteerde multinationals slaan de wereldwijd ingehouden winsten daarom in Nederland neer, ook wanneer de aandeelhouders van deze bedrijven veelal buitenlands zijn. Het tegengestelde effect treedt op wanneer in het buitenland gevestigde bedrijven op hun beurt winsten niet volledig uitkeren aan Nederlandse beleggers, zoals bijvoorbeeld Nederlandse pensioenfondsen.
Bij directe investeringen in bedrijven, waarbij een belang van meer dan 10% wordt aangehouden, worden de ingehouden winsten wel als inkomen toegerekend aan de directe investeerders. Dat is omdat de statistische richtlijnen veronderstellen dat dergelijke ‘grote’ investeerders in een onderneming een belangrijke mate van zeggenschap hebben over hoe de winst besteed wordt (bijvoorbeeld geherinvesteerd, of uitgekeerd), terwijl een kleinere aandeelhouder dat niet heeft.
Mede vanwege de bovenstaande dynamiek kunnen zetelverplaatsingen van multinationals een grote invloed hebben op het saldo op de lopende rekening. De afgelopen jaren zijn verschillende buitenlandse ondernemingen naar Nederland verhuisd. Dit vergroot het overschot op de lopende rekening van Nederland doordat de niet-uitgekeerde winsten van die bedrijven aan Nederland worden toegerekend. De zetelverplaatsingen van bijvoorbeeld Shell en Unilever naar het Verenigd Koninkrijk hebben om dezelfde reden een drukkend effect gehad op het overschot.
Een indicatieve aanvullende analyse voor het jaar 2022 laat zien dat het Nederlandse overschot op de lopende rekening lager zou zijn uitgevallen als ingehouden winsten van bedrijven aan de aandeelhouders zouden zijn toegerekend en niet aan het bedrijf zelf. In 2022 bedroeg de winst die Nederlandse bedrijven en financiële instellingen niet aan buitenlandse beleggers uitkeerden bijna 5% van het bbp. Daarentegen bedroeg de niet aan Nederlandse beleggers toegerekende ingehouden winst bijna 3% van het bbp. Het netto effect van deze alternatieve behandeling van ingehouden winsten zou daarmee hebben geresulteerd in een verlaging van 2 procentpunt (circa €19 miljard) op het saldo lopende rekening.
De betalingsbalans en internationale investeringspositie worden opgesteld in samenwerking tussen het CBS en DNB. DNB is verantwoordelijk voor de cijfers over de sector financiële instellingen en het CBS voor de cijfers over de sectoren niet-financiële instellingen, overheid, huishoudens, en instellingen zonder winstoogmerk ten behoeve van huishoudens. Het CBS en DNB ramen gezamenlijk de financiële relatie van Nederland met het buitenland, waardoor de nationale rekeningen van het CBS en betalingsbalans en de internationale investeringspositie van DNB onderling consistent zijn.
De betalingsbalansstatistieken kennen, net als de Nationale Rekeningen van het CBS, meerdere publicatiemomenten. Naarmate de tijd vordert, wordt het ingezette bronmateriaal steeds vollediger. Binnen drie maanden worden kwartaalcijfers gepubliceerd en deze worden in eerste instantie beschouwd als zeer voorlopig. Voor veel sectoren is slechts een beperkte hoeveelheid rapportages of andere (bijvoorbeeld administratieve) broncijfers beschikbaar en de ontbrekende informatie wordt aangevuld middels ramingen. In juni worden de voorlopige cijfers over het voorgaande jaar gepubliceerd op basis van al betere en meer complete informatie. Een jaar later zijn alle rapportages en broncijfers ontvangen en verwerkt en spreken we van definitieve cijfers, die periodiek gereviseerd kunnen worden.
Meer informatie
Op 7 november was Klaas Knot te gast bij Room for Discussion, het interviewprogramma van studenten van de Universiteit van Amsterdam. Over de uitdagingen op het gebied van monetair beleid, economische groei, financiële stabiliteit en inflatiebestrijding.
Lees meer Klaas Knot te gast bij Room for Discussion (studenten UvA)
‘Gezien de toenemende cyberrisico's moeten we blijven werken aan het verkleinen van de kans op cyberaanvallen en tegelijkertijd onze weerbaarheid tegen de mogelijke gevolgen ervan vergroten.’, aldus Olaf Sleijpen op het IIF International Accounting and Reporting Forum.
Lees meer Risico's voor de financiële stabiliteit in het najaar van 2024
De toegenomen internationale spanningen kunnen een impact hebben op financiële instellingen. Dat zegt De Nederlandsche Bank vandaag bij de presentatie van haar toezichtvisie voor 2025-2028 en een studie naar de effecten van geopolitieke risico’s op financiële instellingen.
Lees meer Groeiende geopolitieke risico’s hebben impact op de financiële sector
Vandaag publiceert De Nederlandsche Bank ‘Weerbaar in een gure wereld’, een onderzoek naar de mogelijke impact van geopolitieke risico’s op financiële instellingen. DNB-econoom Maurice Doll schreef mee aan de studie en vertelt over de belangrijkste bevindingen.
Lees meer ‘Europese samenwerking cruciaal om geopolitieke risico’s het hoofd te bieden’
